"คุกกี้" (Cookie) เว็บไซต์ คืออะไร? ไฟล์เล็กๆ ที่ตามติดทุกการคลิกบนโลกออนไลน์

เข้าใจง่าย ๆ เลยนะ คุกกี้เนี่ย มันคือ ไฟล์ข้อมูลขนาดเล็กจิ๋ว มากๆ ที่ถูกสร้างขึ้นมาโดยเว็บไซต์ (Server) ที่เราเข้าไปเยี่ยมชม แล้วเว็บไซต์นั้นก็ฝากเจ้าไฟล์นี้ไว้ใน Web Browser (เช่น Chrome, Safari, Firefox) ที่อยู่บนเครื่องคอมพิวเตอร์ หรือมือถือของเรา

หน้าที่หลัก ๆ ของมันก็คือ

1. จดจำสถานะ (State Management) : อันนี้สำคัญสุด! มันช่วยให้เว็บไซต์ "จำ" เราได้ไงคะ เช่น
• สถานะการล็อกอิน : จำว่าเรายังล็อกอินอยู่ ไม่ต้องมาใส่รหัสผ่านซ้ำทุกครั้งที่เปลี่ยนหน้า
• สินค้าในตะกร้า : จำได้ว่าเราใส่เสื้อสีแดงไซส์ M ไว้ในตะกร้าแล้วนะ แม้จะยังไม่กดจ่ายเงิน
• ภาษา/การตั้งค่า : จำได้ว่าเราชอบดูเวอร์ชันภาษาไทย หรือตั้งค่าฟอนต์ใหญ่ ๆ
2. ติดตามพฤติกรรม (Tracking) : อันนี้แหละที่ทำให้เรารู้สึกว่าโดนตามติด! คุกกี้จะบันทึกว่าเรากดดูหน้าไหนบ้าง ใช้เวลาอยู่กับหน้านั้นนานแค่ไหน และคลิกอะไรไปบ้าง ข้อมูลเหล่านี้แหละที่ถูกนำไปวิเคราะห์เพื่อ "ปรับโฆษณาให้ตรงใจเรามากที่สุด"

พูดง่าย ๆ คือ คุกกี้คือ "บัตรประชาชน" หรือ "บันทึกความจำ" ของเราที่ใช้สื่อสารกับเว็บไซต์นั้น ๆ ค่ะ

พอพูดถึงการตามติด บางคนอาจจะเริ่มกังวล แต่จริง ๆ แล้วคุกกี้มันก็มีหลายประเภทนะ แล้วเราก็สามารถควบคุมมันได้ด้วยค่ะ!

1. First-Party Cookies (คุกกี้จากเจ้าของบ้าน)

• คืออะไร : คุกกี้ที่ถูกสร้างและจัดเก็บโดย เว็บไซต์ที่เรากำลังเข้าอยู่โดยตรง เช่น เราเข้าเว็บไซต์ A คุกกี้ตัวนี้ก็จะถูกสร้างโดยเว็บไซต์ A เพื่อใช้กับเว็บไซต์ A เท่านั้น
• ประโยชน์ : ส่วนใหญ่ใช้เพื่อ อำนวยความสะดวก ให้เราใช้งานเว็บไซต์ได้อย่างราบรื่นที่สุด (การล็อกอิน, ตะกร้าสินค้า, การตั้งค่าภาษา)
• เป็นอันตรายไหม : ไม่เป็นอันตราย และ จำเป็น ต่อการใช้งานเว็บไซต์ส่วนใหญ่ค่ะ

2. Third-Party Cookies (คุกกี้จากบุคคลที่สาม)

• คืออะไร : คุกกี้ที่ถูกสร้างโดย โดเมนอื่นที่ไม่ใช่เว็บไซต์ที่เรากำลังเข้าอยู่ เช่น เราเข้าเว็บไซต์ A แต่เว็บไซต์ A มีปุ่มแชร์ของ Facebook หรือโฆษณาของ Google ติดอยู่ คุกกี้ที่ถูกสร้างโดย Facebook/Google เหล่านี้แหละคือ Third-Party
• ประโยชน์ : ส่วนใหญ่ใช้เพื่อ การติดตามพฤติกรรมข้ามเว็บไซต์ (Cross-Site Tracking) เช่น เวลาที่โฆษณารองเท้าตามมาหลอกหลอนเราในเว็บอื่น ๆ นี่แหละคือฝีมือของ Third-Party Cookies! พวกนี้จะช่วยให้คนทำโฆษณาและเว็บดีไซน์อย่างเรา ๆ รู้ว่าลูกค้าสนใจอะไร
• เป็นอันตรายไหม : ไม่ได้อันตรายต่อเครื่องเรา แต่ เป็นประเด็นใหญ่ด้านความเป็นส่วนตัว เพราะมันคือตัวหลักที่ตามเก็บข้อมูลการท่องเว็บของเราทุกที่

ในฐานะของ User ทั่วไป เราอาจจะรู้สึกว่า คุกกี้มันก็ดีนะ เพราะทำให้เราสะดวกสบาย ไม่ต้องมานั่งล็อกอินใหม่ แต่ในฐานะของคนทำงานเว็บดีไซน์ เราก็ต้องคำนึงถึงเรื่อง ความเป็นส่วนตัว (Privacy) ของผู้ใช้ด้วย

นั่นแหละค่ะ คือเหตุผลที่พักหลัง ๆ เวลาเข้าเว็บไซต์ใหม่ ๆ เรามักจะเห็นกล่อง Pop-up หรือ Banner ขึ้นมาให้เรา "ยอมรับ" หรือ "จัดการ" การใช้คุกกี้ ก่อนเสมอ (ที่เรียกว่า Cookie Consent Banner) ซึ่งเป็นข้อบังคับตามกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPA ในบ้านเรา)

สิ่งที่เราทำได้คือ

1. กดจัดการ : เลือกให้ใช้เฉพาะคุกกี้ที่จำเป็น (First-Party) และ ปฏิเสธ คุกกี้ที่ไม่จำเป็นอย่างคุกกี้เพื่อการตลาดหรือติดตามพฤติกรรม (Third-Party)
2. ลบคุกกี้ : เข้าไปใน Setting ของ Browser แล้วเลือก "ล้างข้อมูลการท่องเว็บ" หรือ "Clear Cookies" อันนี้จะช่วยลบประวัติการจำสถานะและประวัติการตามติดออกไปได้ค่ะ

สรุปแล้ว คุกกี้ก็เหมือนกับมีดสองคมค่ะ... มันทำให้ประสบการณ์ใช้งานเว็บดีขึ้นแบบก้าวกระโดด แต่ก็แลกมาด้วยการที่เราต้องเปิดเผยข้อมูลการใช้งานของเราให้โลกออนไลน์ได้รับรู้ด้วยนั่นเอง!

หวังว่าที่เล่ามาจะทำให้เห็นภาพชัดเจนขึ้นนะคะ! การเข้าใจเรื่องคุกกี้ให้ดีจะช่วยให้เราใช้งานอินเทอร์เน็ตได้อย่างสบายใจ และสำหรับเราที่ทำเว็บดีไซน์ ก็จะสามารถออกแบบระบบที่เคารพความเป็นส่วนตัวของผู้ใช้ได้มากขึ้นด้วยค่ะ