เว็บไซต์ล่ม เพราะอะไร? แล้วทำไงดี? เปิด 7 ขั้นตอนฉุกเฉิน กู้คืนระบบทันที

ก่อนจะเข้าสู่ 7 ขั้นตอนฉุกเฉิน เรามารู้จักต้นตอของปัญหาหลัก ๆ กันก่อนครับ เพราะการรู้สาเหตุจะช่วยให้เราตัดสินใจได้ว่าจะต้องแก้ที่ไหน

1. ปัญหาจากโฮสติง หรือเซิร์ฟเวอร์ (Hosting/Infrastructure Failure) : เซิร์ฟเวอร์ล่มเอง, มีการ Maintenance ที่ไม่ได้แจ้งล่วงหน้า, ปัญหาไฟฟ้า, หรือ DDoS Attack ที่ฝั่ง Data Center
2. ทรัพยากรเต็ม (Resource Exhaustion) : CPU/RAM ถูกใช้จนเกินขีดจำกัดที่แพ็กเกจโฮสติงให้มา, Disk Space เต็ม, หรือการเข้าชม (Traffic) พุ่งสูงจนเกินกว่าที่เซิร์ฟเวอร์รับไหว
3. ข้อผิดพลาดของโค้ด (Code Error) : เพิ่งมีการ Deploy (อัปโหลด) โค้ดเวอร์ชันใหม่ที่มี Bug ร้ายแรง เช่น Syntax Error, Logic Error ทำให้ระบบพัง
4. ความเสียหายของฐานข้อมูล (Database Corruption) : ฐานข้อมูลพัง (Corrupt) หรือเชื่อมต่อไม่ได้ ซึ่งมักเป็นสาเหตุของ Error 500
5. การต่ออายุ หรือโดเมนหมดอายุ (Domain/SSL Expired) : ลืมต่ออายุโดเมน หรือใบรับรอง SSL หมดอายุ ทำให้เว็บเข้าไม่ได้ แต่ไม่ใช่เว็บล่มจริง ๆ
6. การถูกโจมตีทางไซเบอร์ (Hacking/Malware) : เว็บไซต์ถูกแฮ็ก, ถูกฝังมัลแวร์, หรือถูกโจมตีแบบ Brute Force

นี่คือสิ่งแรกที่ผมทำทันทีที่ได้รับแจ้งว่าเว็บไซต์ล่ม หรือ Monitor แจ้งเตือนเข้ามาครับ

1. ยืนยันว่า "ล่มจริง" หรือ "ล่มแค่คุณ" (Verify the Scope)

• เครื่องมือพื้นฐาน : อย่าเพิ่งเชื่อแค่ว่าเข้าเว็บตัวเองไม่ได้ ลองเข้าจากมือถือ ปิด Wi-Fi ใช้ 4G หรือใช้บริการออนไลน์เช็กสถานะเว็บไซต์ เช่น Is It Down Right Now? เพื่อยืนยันว่าเว็บไซต์ล่มทั่วโลก หรือล่มแค่ IP/Location ของคุณ
• คำถามสำคัญ : ถ้าคนอื่นเข้าได้ แสดงว่าเป็นปัญหาที่เครื่อง/เครือข่ายฝั่ง User แต่ถ้าทุกคนเข้าไม่ได้... เตรียมเข้าสู่โหมดกู้ภัยครับ

2. ตรวจสอบสถานะโฮสติง (Check Hosting Status - The MVP)

• สิ่งที่คุณต้องทำเป็นอันดับแรก : พุ่งไปดู Dashboard หรือ Status Page ของผู้ให้บริการโฮสติง ทันที ถ้าสถานะบอกว่ามีปัญหาที่ฝั่งโฮสติงเอง นั่นแปลว่าปัญหาไม่ได้อยู่ที่โค้ดคุณเลยครับ หน้าที่ของคุณคือรออย่างใจเย็น หรือเปลี่ยนไปทำข้อ 3 เลย

3. ติดต่อผู้ให้บริการโฮสติงทันที (Contact Support)

• ห้ามรอ! ถ้า Status Page เงียบ แต่เว็บคุณล่ม ติดต่อ Support ทันทีครับ โทรไปเลย, Live Chat, หรือเปิด Ticket ด้วยความเร่งด่วน
• ให้ข้อมูลชัดเจน : "เว็บ [[ลิงค์ที่น่าสงสัยถูกลบ]] ล่มตั้งแต่เวลา [XX:XX น.] Error Code [ถ้ามี] รบกวนช่วยตรวจสอบสถานะเซิร์ฟเวอร์/VM ให้ด้วยครับ" เพราะบางทีปัญหาไม่ได้เกิดจากโค้ดคุณ แต่เกิดจาก ทรัพยากรเต็ม (Resource Exhaustion)

4. หยุดการ Deploy/อัปเดตทั้งหมด (Halt All Changes)

• หยุดกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการแก้ไขโค้ดทั้งหมด เพื่อไม่ให้เกิดความเสียหายเพิ่มเติม หรือทำให้หาสาเหตุที่แท้จริงยากขึ้น

ถ้าพบว่าสาเหตุมาจากฝั่งเราจริง ๆ เช่น เราเพิ่งอัปเดตโค้ด, Database เจ๊ง, หรือมี Hacker เข้ามาป่วน สิ่งที่ต้องทำคือการกู้คืนครับ

5. เตรียมพร้อมที่จะกู้คืนข้อมูลจากไฟล์สำรอง (Backup is Life!)

• หัวใจสำคัญ : เว็บไซต์ที่ไม่มี Backup คือเว็บไซต์ที่รอวันตายครับ โปรแกรมเมอร์ทุกคนต้องมีแผนสำรองที่ชัดเจน และต้อง Test การ Restore เป็นประจำด้วย
• ไฟล์สำคัญที่ต้องมี : ไฟล์เว็บไซต์โค้ดทั้งหมด และ ฐานข้อมูล (Database)
• ขั้นตอนการกู้คืน (The Rollback) :
1. ประเมินความเสียหาย : ถ้าล่มเพราะโค้ดที่เพิ่ง Deploy ก็แค่ Rollback ย้อนกลับ ไปใช้โค้ดเวอร์ชันก่อนหน้า
2. ถ้าฐานข้อมูลมีปัญหา : หยุดการทำงานของเว็บ/แอปพลิเคชันก่อน (Maintenance Mode) แล้ว Restore ฐานข้อมูลจากไฟล์ Backup ที่ทำไว้ล่าสุด
3. คำแนะนำส่วนตัว : อย่าเก็บ Backup ไว้ที่เดียวกับ Server ที่รันเว็บอยู่ครับ ให้เก็บไว้บน Cloud Storage (Off-site Backup) เสมอ

6. แจ้งความคืบหน้า (Communication)

• ไม่ว่าจะกู้คืนได้หรือยังต้องรอก็ตาม สิ่งสำคัญคือการสื่อสารครับ แจ้งให้ User หรือผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทราบผ่านช่องทางอื่น ๆ เช่น Social Media, อีเมล ว่า "ขณะนี้เว็บไซต์มีปัญหา เรากำลังดำเนินการแก้ไข และคาดว่าจะกลับมาใช้งานได้ภายใน [XX] นาที"

7. วิเคราะห์หลังเหตุการณ์และป้องกัน (Post-Mortem & Prevention)

• เมื่อเว็บไซต์กลับมาใช้งานได้ปกติแล้ว งานยังไม่จบ! นั่งลงคุยกับทีมว่า "สาเหตุที่ล่มคืออะไรกันแน่?" และใช้ Logs เพื่อหาต้นตอ
• ปรับปรุงเพื่ออนาคต : ติดตั้งเครื่องมือ Monitor ที่ดีขึ้น, พิจารณาการทำ Load Balancing หากเว็บเริ่มใหญ่, และบังคับใช้ Staging Environment เพื่อทดสอบโค้ดก่อน Deploy เข้า Production เสมอ

สรุปง่าย ๆ เลยนะครับ สติ + Checklist ที่ดี + Backup ที่เตรียมพร้อม = รอดครับ! ขอให้โชคดีกับการรันเว็บไซต์ที่มั่นคงและยั่งยืนนะครับ!